มีพี่น้องร่วมบิดามารดา ๒ คน ดังนี้
     ๑. นางบุญนาค นาคะปราโมชย์
     ๒. พระครูวัตตปาโมชช์ (ชุ่ม นาคะปราโมชช์)

     ภายหลังโยมพ่อโยมแม่แยกทางกันต่างฝ่ายก็ต่างไปมีครอบครัวใหม่ ท่านจึงไปอาศัยอยู่กับย่าหนูหมีที่บ้านตรอกวัดหน้าพระคลังซึ่งเป็นสถานที่เกิดของท่าน

     ด.ช.ชุ่ม นาคะปราโมชช์ ได้เจริญเติบโตที่บ้านย่าคือนางหนูหมี ที่บ้านตรอกวัดหน้าพระคลัง พออายุ ๕-๖ ขวบ พอยกปิ่นโตได้ย่าหนูหมีจึงนำไปฝากเป็นศิษย์กับสมภารเอียด วัดเสมาชัย (ปัจจุบันรวมเป็นวัดเสมาเมือง) ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ขณะนั้น ด.ช.ชุ่ม ไว้ผมจุกรูปร่างโอ่กินหมากปากแดง ท่านเป็นศิษย์คนเล็กสุดในบรรดาศิษย์ของท่านสมภารเอียดและเป็นศิษย์รักมากกว่าศิษย์คนอื่นๆ ต่อมาสมภารเอียดได้ลาสิกขาบท ท่านได้ย้ายไปอยู่กับพี่เขยซึ่งบวชเป็นพระภิกษุอยู่ที่วัดท่าโพธิ์วรวิหาร ท่านได้ถูกคัดเลือกเป็นเด็กอยู่เวรหน้าห้องพระรัตนธัชมุนีศรีธรรมราช สังฆนายกตรีปิฎกคุณาลังการ ศีลสมาจารวินัยสุนทร ยติคณิศรบวรสังฆาราม คามวาสี (ม่วง รตนธชเถร เปรียญ) อดีตเจ้าคณะมณฑลนครศรีธรรมราช เจ้าอาวาสวัดท่าโพธิ์วรวิหาร ตำบลท่าวัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ครั้งดำรงสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นเทพ ในราชทินนามที่ พระเทพกวี ศรีวิสุทธิดิลก ตรีปิฎกบัณฑิต ยติคณิศร บวรสังฆารามคามวาสี เจ้าอาวาสวัดท่าโพธิ์วรวิหาร ตำบลท่าวัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช พอรุ่งปีพี่เขยได้ลาสิกขาบทย่าหนูหมีได้นำไปฝากตัวกับพระครูกาชาด (ย่อง อินฺทสุวณฺโณ) เจ้าอาวาวัดวังตะวันตก ตำบลคลัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช อยู่ไม่ถึงปีท่านทำผิดไม่ทราบประการใด พระครูกาชาดจะเฆี่ยนท่านตกใจกลัวจึงหนีออกจากวัดวังตะวันตกมาอยู่กับย่าหนูหมี ขณะนั้นพระครูกาเดิม (รักษ์) ได้ย้ายจากวัดบูรณาราม (วัดหัวหมอ) ตำบลท่าวัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช มาเป็นเจ้าอาวาสวัดเสมาเมือง ได้สร้างโรงเรียนสามัญสมัยใหม่ขึ้นในวัดเสมาเมืองท่านลงทุนลงแรงออกค่าใช้จ่ายทั้งหมดตั้งแต่ค่าสร้างโรงเรียนและค่าจ้างครูสอน ครูคนแรกของโรงเรียนวัดเสมาเมืองคือ ครูชม นุกูลเชาว์ ย่าหนูหมีจึงนำตัวท่านไปฝากกับพระครูกาเดิม (รักษ์) เพื่อให้ขึ้นโรงเรียน ท่านเป็นนักเรียนรุ่นแรกมี ๑๘ คน ท่านศึกษาจนจบชั้นประโยคประถม ๓ เมื่อเรียนจบแล้วจึงได้ไปอยู่กับแม่ปรางและแม่เฒ่ากรงที่บ้านหัวคูตก ไม่ได้ทำงานอะไรเนื่องจากแม่ปรางไม่สบาย ไม่มีใครทำมาหากินเลี้ยงครอบครัวท่านเลยตกยาก ต้องออกไปเลี้ยงวัว หาปลา ลากเกวียนขายข้าวสารกับหมู่ญาติๆ เมื่อย่าหนููหมีทราบข่าวว่าหลานไปตกระกำลำบากจึงไปพาตัวท่านกลับมายังบ้านตรอกหน้าวัดพระคลังตามเดิม และนำตัวท่านไปฝากกับพระครูกาชาด (ย่อง อินฺทสุวณฺโณ) เจ้าอาวาสวัดวังตะวันตกอีกครั้ง พระครูกาชาดจำได้จึงพูดว่า “อ้ายเฒ่านี้ หนีกูไปคราวนั้น จับมาก็ดีแล้ว กูจะทุบให้เจ็บ” ท่านตกใจมากกลัวตัวสั่นแต่ท่านไม่เฆี่ยนตีคงพูดขู่ไปเท่านั้นเอง

     บรรพชาเป็นสามเณร เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๕๖ (อายุ ๑๘ ปี)ณ พัทธสีมาวัดวังตะวันตก ตำบลคลัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยมี พระครูกาชาด (ย่อง อินฺทสุวณฺโณ) เจ้าอาวาสวัดวังตะวันตก ตำบลคลัง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช

     อยู่ได้ประมาณ ๑ พรรษา แม่ปรางได้นิมินต์ให้ไปประจำพรรษาที่วัดหน้าพระลาน ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ได้เรียนสวดสังคหะกับสมภารเอียดจนได้เป็นนักสวดสังคหะ

     เมื่ออายุครบบวชได้เรียนขานนาคกับพระครูเทพเจติยาภิบาล (พลับ อิสฺสโร) วัดหน้าพระลาน ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช

     อุปสมบทเป็นพระภิกษุ เมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๘ (อายุ ๒๑ ปี) ขึ้น ๑๒ ค่ำ เดือน ๑๒ ปีเถาะ เวลา ๑๔.๒๕ น. ณ พระวิหารหลวงวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (ขณะนั้นวัดหน้าพระบรมธาตุ วัดหน้าราหู วัดประตูลักษณ์ วัดหน้าพระลาน วัดสระเรียงใช้พระวิหารหลวงทำพิธีบรรพชาอุปสมบท) ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยมี พระครูกาแก้ว (บุญศรี) เจ้าอาวาสวัดหน้าพระบรมธาตุ ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นพระอุปัชฌาย์ ครั้งดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าอาวาสวัดหน้าราหูและวัดประตูลักษณ์ (ภายหลังพระศรีธรรมราชมุนี ปริยัติธรรมวาที สังฆปาโมกข์ (หมุ่น อิสฺสโร) อดีตเจ้าคณะจังหวัดนครศรีธรรมราช เจ้าอาวาวัดหน้าพระบรมธาตุ ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ครั้งดำรงสมณศักดิ์เป็นพระครูสัญญาบัตร ในราชทินนามที่ พระครูกาแก้ว เจ้าอาวาสวัดหน้าพระบรมธาตุ ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ได้รวมเอาวัดหน้าพระบรมธาตุ วัดหน้าราหู วัดประตูลักษณ์ เข้าไว้ด้วยกันเรียกว่าวัดหน้าพระบรมธาตุ) พระอาจารย์จันทร์ โกนาโค วัดหน้าพระลาน ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ได้ขนานนามฉายา "สารสุวณฺโณ"

     หลังจากอุปสมบทแล้วได้ไปประจำพรรษา ณ วัดหน้าพระลานตามเดิม ได้เรียนบุพพสิกขา และวินัย ๑๐ ผูกกับสมภารเอียดและเป็นนักสวดสังคหะเรื่อยมา

     พ.ศ. ๒๔๖๑ สอบไล่ได้นักธรรมชั้นตรี ท่านสอบได้ลำดับที่ ๑ ของจังหวัด สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส จึงได้ประทานรางวัลคือ จีวรแพร ๑ ไตร นาฬิกาพก ๑ เรือน แล้วมีลิขิตถึงท่าน ๑ ฉบับ ในลิขิตมีข้อความว่า "ให้พระชุ่มไปกรุงเทพฯ จะไปอยู่วัดมหานิกายก็ได้ วัดธรรมยุติก็ได้ ทางคณะสงฆ์จะสนับสนุนเต็มที่" แต่ท่านปฏิเสธเนื่องจากเจ็บหลังปวดบั้นเอว นั่งนานไม่ได้ ไม่สะดวกแก่การเรียนซึ่งเป็นโรคประจำตัวมาแต่เดิม ต่อมาได้ไปเรียนบาลีกับพระรัตนธัชมุนีศรีธรรมราชธรรมสาธก ตรีปิฎกคุณาลังการ ศีลสมาจารวินัยสุนทร ธรรมิกคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี (แบน คณฺฐาภรณเถร เปรียญ) อดีตรองเจ้าคณะภาค ๑๖-๑๗-๑๘ (ธ) เจ้าอาวาสวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ครั้งดำรงสมณศักดิ์เป็นพระมหาแบน คณฺฐาภรโณ เจ้าอาวาสวัดมเหยงคณ์ ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เรียนได้ ๑ ปีก็ขึ้นเรียนแปลธรรมบท

     พ.ศ. ๒๔๖๖ สอบไล่ได้นักธรรมชั้นโท ท่านสอบได้ลำดับที่ ๑ เช่นกัน